Pokaż język! Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego

Znajomość języka ojczystego wydaje się czymś zupełnie zwyczajnym i naturalnym. Tymczasem języki również ulegają wymieraniu – chociaż obecnie na świecie używa się ich ponad 6 tysięcy, w ciągu najbliższych stu lat może zniknąć nawet połowa z nich.

Najrzadsze języki świata

Język to nie tylko narzędzie komunikacji, ale również tożsamości i identyfikacji. Choć puryści mogą się skrzywić, zagrożenie nie dotyczy popularnych języków świata – angielskiego, hiszpańskiego czy chińskiego.

Inaczej jest w przypadku niewielkich grup etnicznych, dla których język jest symbolem odrębności i tożsamości. Kultury zagrożone wchłonięciem przez bardziej ekspansywny „sąsiadki” zagrożone są zapomnieniem. W przypadku najrzadszych języków świata liczba użytkowników może ograniczać się do… jednej rodziny.

Do najrzadszych języków na świecie należą:

• Njerep – język z regionu Adamawa w Kamerunie, którym mówią… 4 osoby na świecie, mieszkające zresztą w Nigerii. Najmłodszy człowiek, który posługuje się tym językiem, liczy sobie 60 lat, więc szanse na zachowanie języka njerep „przy życiu” są raczej niewielkie.
• Kawishana – posługuje się nim około 200 osób w rejonie rzeczki Japura w Brazylii. W latach 50. odnotowywano jeszcze pojedyncze osoby, które potrafiły się w nim porozumiewać. Ich liczba wahała się w okolicy 200, a na początku obecnego stulecia został już tylko jeden „udokumentowany” użytkownik kawishana.
• Paakantyi – to z kolei język aborygeński, Używany w Australii w rejonie rzeki Darling. Zapisy antropologów mówią od 22 do 2 osobach, które znają jego tajniki. Aby ocalić ten język od zapomnienia, niektóre szkoły starają się wprowadzić go do programu nauczania.
• Liki – dziesięć lat temu na świecie pozostało od 5 do 11 osób, które potrafił mówić w języku liki. Język ten pochodzi z kilku wysp w rejonie Papui Nowej Gwinei i był używany głównie przez warstwę kapłanów i szamanów rodzimych wierzeń.
• Sacree – język ten w pewnym stopniu przypomina języki Indian Nawaho. Obecnie używany jest na terenie Kanady przez klan Tsuu plemienia T’ina. Kultura T’ina jest w dużym stopniu kulturą oralną, zatem brakuje dokumentów i świadectw tekstowych, które umożliwiają dalsze nauczanie języka. Posługuje się nim około 50 osób.
• Chemehuevi – to również język rdzennych Amerykanów zamieszkujących środkowy wschód Stanów Zjednoczonych. Dzięki wysiłkom językoznawców studiujących stare zapiski udało się zachować jego gramatykę i słownictwo, jednak zmniejszająca się liczba „naturalnych użytkowników skazuje ten język na wymarcie.

Ojczyzna-polszczyzna

Język jest zjawiskiem żywym i podlegającym ciągłym przemianom. Polszczyzna jest językiem stosunkowo odpornym na zmiany – współczesny czytelnik jest w stanie zrozumieć teksty spisane czterysta lat temu.

Największy wpływ na rozwój języka miała… reformacja i protestancki postulat, aby łacinę jako język liturgiczny zastąpić językami narodowymi.

Pierwsze zdanie napisane po polsku brzmiało „Daj, ać ja pobruszę, a ty poczywaj”. Zapisane jest w Księdze Henrykowskiej, spisanej w cysterskim opactwie w Henrykowie w 1270 roku, oczywiście po łacinie. Zgodnie z zapisem tymi słowami miał się odezwać Bogwał do swojej żony, mielącej na żarnach.
Zaledwie 15 lat później języka polskiego zaczęto nauczać w szkołach katedralnych i klasztornych obok łaciny.

Na prawdziwy rozkwit polszczyzny trzeba było poczekać na XVI wiek i wspominaną już reformację. Trudno tu przeceniać zasługi dwóch polskich poetów, Jana Kochanowskiego i Mikołaja Reja.

Właśnie do tego ostatniego nawiązywała żartobliwa kampania reklamowa Uniwersytetu Jagiellońskiego, którego zresztą Rej – jeszcze jako Akademii Krakowskiej – był studentem.
Kto pamięta te plakaty?

Źródło

Wszystkich, którym język ojczysty nie jest obcy, zapraszamy do naszego wpisu na temat polszczyzny nie tylko dla copywriterów!